Mehter
| Türk müziği |
 |
|
|
| Müzik türleri |
| Klasik müzik, Halk müziği, Popüler müzik, Dinî müzik, Askeri müzik, Çocuk müziği, Film müziği, Müzikaller |
| Yöresel halk müziği tarzları |
| Akdeniz müziği, Doğu Anadolu müziği, Ege müziği, Güneydoğu Anadolu müziği, İç Anadolu müziği, Karadeniz müziği, Marmara müziği, Trakya müziği |
| Müzik festivalleri |
| Adapazarı Rock Festivali, Akbank Caz Festivali, Alanya Uluslararası Turizm ve Sanat Şenliği, Ankara Uluslararası Müzik Festivali, Anki Rock Festivali, Antalya Uluslararası Koro Festivali, Aspendos Uluslararası Opera ve Bale Festivali, Barışarock, Beypazarı Festivali, Bilkent Uluslararası Anadolu Müzik Festivali, Bursa Rock Festivali, Çeşme Deniz Şenlikleri ve Uluslararası Şarkı Yarışması, Fine Arts Festivali, Freshtival, Gümüşlük Uluslararası Klasik Müzik Festivali, H2000, İstanbul Caz Festivali, İstanbul Rock Festivali, İstanbul Rock Republic Festivali, İzmir Avrupa Caz Festivali, Konya Uluslararası Mistik Müzik Festivali, Kuzey Kıbrıs Müzik Festivali, Pir Sultan Abdal Şenlikleri, Radar Live, Rock-A, Rockİstanbul, Rock'n Coke, Rock The Nations Festivali, Rock Station Festivali, Sarı Yazma Festivali, Sokakta Şenlik, Sonisphere Festivali, Şanlıurfa Uluslararası Kültür ve Sanat Festivali, Uluslararası Arhavi Kültür ve Sanat Festivali, Uluslararası Bursa Festivali, Uluslararası Eskişehir Festivali, Uluslararası Foça Festivali, Uluslararası İstanbul Müzik Festivali, Uluslararası Mersin Müzik Festivali, Unirock Open Air Festival, Ünye Uluslararası Kültür Sanat ve Turizm Festivali, Zephyr Rock Festivali, Zeytinli Rock Festivali |
| Müzik dergileri |
| Gıdayı Ruh (23 Eylül 1896), Âlem-i Musiki, Billboard Türkiye, Bir+Bir, Musiki Mecmuası, Pure Electronic Mag (e-dergi), Roll, Rolling Stone (Türkiye) |
| Müzik televizyonları |
| Best TV, Buket TV, Dream TV, Dream Türk, Eko Tv, Gala TV, Genç TV, Kadırga TV, Karadeniz TV, Kiss TV, Kral TV, Kral İlaç Gibi TV, Kral Pop TV, Marmara TV, Mavi Karadeniz TV, MMC TV, National Geographic Music, Number One TV, Number One Türk TV, Özlem TV, Powertürk TV, Tatlıses TV, TMB TV, TRT 4, TRT Müzik, TürkÇ TV, Viva TV, Yol TV |
| Müzik listeleri |
| Kral Pop Avrupa TV Top 20, Kral Pop TV Top 20, Kral TV Top 10, Powertürk Pop 40, Türkçe Top 20, Türkçe Rock Top 20, Türkiye Top 20 |
| Müzik ödülleri |
| Akdeniz Akdeniz Şarkı Yarışması, Altın Beste Şarkı Yarışması, Altın Kelebek Ödülleri, Altın Mikrofon, Altın Ses Yarışması, Amatör Topluluklar Yarışması, Bir Şarkısın Sen, Boğaziçi Müzik Festivali, Cahit Koparal Flüt Yarışması, Güneş Gazetesi Müzik Yarışması, International Star, Kemal Sunal Kültür ve Sanat Ödülü, Kral TV Video Müzik Ödülleri, Kuşadası Altın Güvercin Müzik Yarışması, Leyla Gencer Şan Yarışması, MGD Altın Objektif Ödülleri, Milliyet Gazetesi Yılın En Sevilen 10 Şarkısı, Milliyet Türkiye Liselerarası Müzik ve Halk Oyunları Yarışması, MTV Avrupa Müzik Ödülleri, MÜ-YAP Müzik Ödülleri, Pop Show, Popstar Alaturka, Popstar Türkiye, Powertürk Müzik Ödülleri, Siemens Opera Yarışması, Topkapı Müzik Festivali, Toplu İğne Yarışması, Türkstar, Ulusal Genç Solistler Yarışması |
| Türkiye'nin ulusal marşı |
| "İstiklal Marşı" |
| Türk marşları |
| "1 Mayıs Marşı", "Ankara Marşı", "Biz Atatürk Gençleriyiz", "Ellinci Yıl Marşı", "Gelibolu Marşı", "Gençlik Marşı", "Harbiye Marşı", "Hoş Gelişler Ola", "İleri Marşı", "İzmir Marşı", "Onuncu Yıl Marşı", "Osmanlı Marşları", "Plevne Marşı" |
| Türk müziğiyle ilgili müzikler |
| Abhaz müziği, Acem müziği, Arap müziği, Arnavut müziği, Azeri müziği, Bizans müziği, Boşnak müziği, Bulgar müziği, Çeçen müziği, Çerkez müziği, Ermeni müziği, Gürcü müziği, Hırvat müziği, İnguş müziği, Kürt müziği, Laz müziği, Levanten müziği, Macar müziği, Makedon müziği, Oset müziği, Pomak müziği, Roman müziği, Rumen müziği, Sırp müziği, Sloven müziği, Süryani müziği, Yahudi müziği, Yunan müziği, Zaza müziği |
Mehter, Osmanlı Yeniçeri Askeri Bandosu dünyanın en eski askeri bandolarından birisidir. Farsçadaki "mihter" kelimesinden türemiştir. İslamiyetten önceki Türk devletlerinde, küçük değişikliklerle yer almıştır. Yeniçerilerin olduğu gibi Mehteranın da Piri Hacı Bektaşi Veli olup, her icraattan önce mutlaka Peygamber, Ali ve Hacı Bektaşi Veli adına dua okunması ve marşlarda adlarının zikredilmesi gelenektendir. Üç önemli sembol yer alır; ocak, sancak ve zafer.
Osmanlı mehterinde; zurna, boru, kurrenay ve mehter düdüğü gibi nefesli, üflemeli, kös, davul, nakkare, zil ve çevgân gibi vurmalı ya da çarpmalı çalgılar yer almıştı. Tüm çalgıların sayısı eşit tutulmuş ve bu sayıya dayanarak mehterin kaç katlı olduğu belirlenirdi.
Osmanlılar'da, askerî musukiyi icra eden topluluğa verilen isim. Farsça'da mihter olarak geçen mehter kelimesi, ekber (en büyük), âzam (pek ulu) mânâsında bir ism-i tafdildir. Türkçeye bu kelimenin Arapçalaştırılmış şekillerinden mehter, çoğulu olarak da mehterân yerleşmiştir.
Tarih
Mehteran bölüğü, 1826 yılında Padişah II. Mahmut tarafından Yeniçeri, Ahi ve Bektaşi Ocaklarıyla birlikte kapatılmış ve 1908 yılında Enver Paşa tarafından yeniden açılmıştır.
Mehterin kuruluşu
Yeniçeri ocağının bir parçası Olan Mehterin, hangi tarihte kurulduğu kesin olarak tespit edilememekle birlikte bunun, 14. yüzyılda I. Murat (Hüdavendigar) döneminde Çandarlı Kara Halil Paşa'nın tavsiyesiyle bir ocak halinde kurulduğu söylenebilir.[kaynak belirtilmeli] Bazı kaynaklarda bu kuruluşun 1365 yılında olduğu söyleniyorsa da büyük bir ihtimalle bunun 1362 yılında olduğudur. Özelikle Orhan Gazi’nin Alevî-Bektaşilikle ilgilendiği bilinmektedir. Orhan Gazi yeniçeri teşkilâtı kurulacağı zaman Hacı Bektaş dergahına gelir. Yeni kuracağı yeniçeri ocağı icin dua ister. Hacı Bektaş, Pir'i de Bunların adı yeni asker Yeniçeri olsun diyerek Cenabı Hak yüreklerini ak, pazularını kuvvetli, kılıçlarını keskin, oklarını tehlikeli, kendilerini daima galip buyursun diye dua eder. O yüzden yeniçeri ocaklarına Ocak-ı Bektaş-î-yân , kendilerine Taifei Bektaş-î-yân, Güruh Bektaşiye, Zümre-i Bektaşiye gibi isimler vermişlerdir. Osmanlı Devleti, devşirme denilen Hıristiyan çocuklarından oluşturduğu orduyu Hacı Bektaş-ı Veli'nin düşüncelerinden yararlanarak eğitti ve şekillendirdi. Yeniçeri Ordusu denilen bu ordunun ve bağlısı Mehteranın başında bulunan ağa da Bektaşî idi. Bu ordu, 1826 yılına kadar Osmanlı Devleti'nin birinci gücü olmuştur. 1826 yılına kadar Osmanlı Ordusu savaşa gitmeden önce, Yeniçeri ocağından bir müfreze Hacıbektaş'a geliyor, Dergah Avlusu'nda saf tutarak, Hacı Bektaş-ı Veli Evlâdı’ndan postnişi olan zatın da katılması ile:
| |
"Mü’miniz Kalû-Beli’den beri... Hakkın Birliğine eyledik ikrar... Bu yolda vermişiz seri... Nebimiz vardır Ahmed-i Muhtar... La Yezal mestaneleriz... Nur-ı ilahide pervaneleriz... Sayılmayız parmak ile tükenmeyiz kırmak ile... On iki imam Pir-i tarikat cümlesine dedik beli... Üçler, beşler, yediler... Nur-ı Nebi Kerem-i Ali, Pirimiz üstadımız Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli... Demine devranına Hü diyelim Hü!" |
| |
|
diye gülbang çekiyorlar (dua ediyorlar) ve Pir'den himmet istiyorlardı. O tarihlerde yaşayan kişilerden aktarılan bilgilere göre Yeniçeriler'in gür sesi Hacı Bektaş-ı Veli’ın her tarafından duyuluyordu. Bir yeniçeri gülbengi (duası) daha:
| |
"Allah Allah İllallah, baş üryan, göğüs kalkan, dide al kan, sine püryan;
Bu meydanda nice başlar kesilir hiç olmaz soran;
Kahrımız, kılıcımız düşmana ziyan, kulluğumuz, padişaha ayan;
Sayılmayız parmakla, tükenmeyiz kırmakla;
Üçler, Beşler, Yediler, Kırklar Nur-û Nebi, Kerem-î Âli, Hacı Bektaş-ı Veli;
Dem-ü, devranına hü diyelim, Hüüüüüüü."
|
| |
|
Bağlılığı
Mehter teşkilatının başında devletin Emiri Alem denen bir memuriyet makamı vardı.Mehterhane ve onun başı olan mehterbaşı ona bağlı idi.Bütün mehter teşkilatının başı olan Emri Alem Mehter bölüklerine yapılacak teyinleri tastik etmek, Elçi kabul törenlerinde hazır bulunmak, Sancak beyliğine tayin edilen kimseye yeni sancak iletmek ve göndermek gibi selahiyetlere sahipti.
Mehter teşkilatına iki türlü mehterhane (mızıka takımı) bağlı idi
- Tabi-ü Alem yani Çalgıcı Mehter (Yeniçeri Ocağına bağlı)
- Esnaf Mehteri (Ahi Ocaklarına bağlı).
Tabi-ü Alem mehteri Saltanat sancaklarını korumaya memur edilen Alemdarlar ile Mehterhaneden meydana gelmiştir.
En başta gelen mehter takımı padişahınki idi. Bu mehtere tabi-ü Alem Hassa adını taşıyordu. Sonra Veziri Azam, kubbe vezirleri, defterdar, reisülküttap, beylerbeyi, sancakbeyleri ile Türkmen beylerinin mehterhaneleri var idi. Bektaşi geleneği olarak hep tek katlı mehter kurulmuştur. Padişah ve Veziriazama ait olanlar dokuz katlıydı.
Mehterin Batı Müziğine Etkisi
Mehterler mükemmel peşrevler çalardı. Alay düzen peşerevi, At Peşrevi, Hünkar Peşrevi, Elçi Peşrevi bunlardandı. Göç borusu, Benefşei-zar, Şükufei-Zar gibi askeri bestelerimiz ve Cengi Harb gibi hücum havalarımız vardı. Batı müziğinin şahaserlerini yazmış olan Mozart, Bizet gibi besteciler mehter muziğinin etkisinde kalarak Türk Tarzında (Ala Turka) denilen besteler yapmışlardır. Bunlara Mozart'ın Türk Marşını, Bizert'in Arieziyen süitini örnek verebiliriz. Batı orkestraları, zilleri mehterden almışlardır.
Hindistan'daki Türkmen Bey'leri de mehtere benzer takımlar kurmuşlardır.
Mehterin Kapatılması
1826 yılında Yeniçeri Ocağı bağlantılı Mehterhane ve Ahi Ocakları kapatıldı ve Yeniçeriler kıyımdan geçirildi. 1826 tarihi ayni zamanda Osmanlı topraklarında Bektaşilik tarikatının yasaklanmasının da tarihidir.
Bu ocağın kuruluş sebebi, mevcud askerin azlığına rağmen, fetihlerin çoğalıp sınırların genişlemesi ve eldeki askerin de bu sınırları koruyamaz duruma gelme endişesi idi. Halbuki hem Rumeli’yi elde tutabilmek hem de yeni fetihlerde bulunabilmek için devamlı ve hükümdarın emir komutası altında bir askerî birliğe ihtiyaç vardı. Benzer teşkilatlar, yani esirlerden istifade etme sistemi, daha önceki Türk devletlerinde de vardı. Bu mânada Osmanlıların, Selçuklular ile Memlukluları örnek aldıkları anlaşılmaktadır. Yeniçeriliğin ilk kuruluşunda, orduya bin kadar yeniçeri alınmıştı. Bunların her yüz kişisine komutan olarak daha önce Türklerden meydana getirilen yaya askeri usûlüne uygun olarak bir "Yayabaşı" tayin edilmiştir.
Mehterin Yeniden Kuruluşu
Mehterhane 1826'da kaldırılarak yerine Avrupai bandolar kuruldu ve Mehteran bölüğü kaybolup gitti. Sonradan 1914 yılında Türkçülük akımının kuvvetlenmesi üzerine Enver Paşa'nın emriyle Mehteran-ı Hakaniye adıyla yeniden kuruldu ve askeri müzeye bağlandı.
Bilinen besteciler
16. yy.
- Nefirî Behram
- Emir-i Hac
- Hasan Can
- II. Gazi Giray
- Şah kulu
- Mehmet Paşa
17. yy.
- Zurnazen Edirneli daî Ahmed Çelebi
- Zurnazenbaşı İbrahim Ağa
- Hammalî
- Çenkî İbrahim Ağa
- Edirneli Mehmed Çelebi
- Eyyubî Mehmed Çelebi
- Derviş Mehmed Çelebi
- Solakzade Mehmed Hemdemî
- Acemiler (Acemi oğlanlar)
- Kazaklar (İstanbul'a Rusya'dan gelen göçmenler)
18. yy.
- Hızır Ağa
- Müstakim Ağa
- Mehterbaşı Ağa (adı bilinmiyor)
- Şah Murad "Sultan IV. Murad"
- Kemanî Hızır Ağa
- Çok sayıda adı bilinmeyen bestekar
Kaynaklar
Dış bağlantılar
|
